This is my reply:

It’s a combination from what I am good at (change agent) with what the world needs (a liveable earth).

Underneath ‘for a liveable earth’ are a few key beliefs and ideas, which I can briefly outline as follows:

1. The root problem isn’t climate change or carbon (CO2) - it is ecological overshoot: we have crossed 6 out of 9 planetary boundaries. Ecological overshoot deserves some explanation: when a species consumes more resources than its environment can generate, the resources will run out and this will cause the population to collapse, as it cannot sustain itself any longer. This means that humans, too, will face a collapse.
2. The root cause is capitalism; profit maximization is made possible by externalizing harm to others elsewhere (by expansion and extraction) or to the future (by drawing down resources that cannot be used in the future).

Therefore, solutions within a profit-maximizing system might reduce harm or alleviate suffering, but will not contribute to the systemic shift that needs to happen. By the way: The system will not shift - it will break down, while other new systems emerge.

I have come to the conclusion that there are few good things to do:
3) Restore ecosysems (e.g. reduce pollution, increase health, resilience and biodiversity of landscapes, etc).
4) Reduce inequality (e.g. counteract the capatalistic machine).
5) Increase eco-centric thinking and ecological awareness.

Currently, I am advocating bioregionalism by co-facilitating my bioregion: the “Rivers of the North Sea” (e.g. North-West Europe) in the Design School for Regenerating Earth. They just started a learning journey, and if interested you can still join!

Also, I lead change initiatieves that help governments and muncipalities to work in a way that prioritizes making impact on the issues (“opgaven”) our society is facing. This requires new ways of thinking, working and organizing that build on (a) navigation complexity and (b) a radical shift in perspective from inside-out to outside-in.

In my toolbox are various methods that build empathy and navigate complexity, like participatory action research, theory u, agile, scrum, design thinking, art of hosting, etc. Of course, the change initiative itself isn’t a blueprint, but a participatory proces in which we practice being a learning organization, responding to change, doing what is needed to make an impact on what matters most.

Co-create this map on the Design School for Regenerating Earth. More information here.

Say what now? Bioregions? Rivers of the North Sea? Regenerating Earth? A School?

Let me explain.

Bioregions: Imagine if you define countries not by the geopolitical boundaries of nation states, but by the ecological and cultural features. Then I would not live in the Netherlands, but in the watershed of the Rhine, near the Waal. The people living here used to be fruit growers, and they lived with the eb and flow of the river. The river gave fertile ground for growing apples and pears, but it also took ground when it flooded.

Acknowledging both the ecological features as well as the cultural history of the place I live allows me to reconnect to the land I live on. As we have currently crossed 6 out of 9 planetary boundaries, we must learn how to live within planatary boundaries and regenerate the earth.

However, the scale of the entire earth is paralyzing and crippling. At what scale do we, humans, need to learn to live within planatery boundaries? At the bioregional scale! If we learn to live on a bioregional scale, and live within the bioregional boundaries, then our local efforts (e.g. permaculture garden, regenerative farm) scale up to a cohesive society; a ‘country’ based on ecological and cultural features! And just like nation-states have provinces, muncipalities and properties, so we can have multiple scales within a bioregion.

Rivers of the North Sea is a bioregion defined, more of less, by the watersheds of rivers that drain into the North Sea. Rivers like the Schelde, Rhine, Elbe, Meuse, Ems, Thames and more. It is a different way of looking at North-West Europe. Connected to those rivers are ecosystems, languages, countries and much more. Like those fruit growers in my town.

The Design School for Regenerating Earth is a community and school led by Joe Brewer andPenny L. Heiple. It is an amazing community and school for a number of reasons.

First, they acknowledge the severity of our predicament; we are in an ecological overshoot and collapse situation. This means no techno-fixes, green growth or greenwashing here.

Second, this community is not doom-and-gloom but positive and empowering: by practicing a bioregionaling, we practice a response to our predicament that serves all life on earth. We make the best of a bad situation.

Third, the school covers both the inner work (e.g. dealing with climate anxiety) as well as the outer work, and they prioritize on-the-ground action over on-the-internet talking.

Fourth, the Design School dreams BIG; they offer a vision for the entire earth, and connect this to a local effort. I personally have struggled with local effort (what is the point) as well as planetary thinking (too big, abstract, unactionable). The Design School finds a way to connect those.

Dit zijn de drie pijlers:

1. Herstel ecosystemen
2. Samenredzaamheid
3. Ecobewustzijn

Herstel ecosystemen

1. Zorgt het voor meer leven op aarde?
2. Is het een goed idee als iedereen het zou doen? Met andere woorden: is het echte duurzaamheid?

Echte duurzaamheid betekent:

• Neem niet meer dan je krijgt
• Maak het niet kapot - of herstel meer vóórdat je iets kapot maakt: geen landschapsdegradatie of uitbuiten van mensen.
• Dump niet meer afval dan de aarde kan verwerken

Zodat je ecologische overshoot vermindert en binnen planetaire grenzen blijft.

Samenredzaamheid

1. Vermindert het ongelijkheid? (Robin Hood principe: steel van de rijken, geef aan de armen)
2. Vervult het levensbehoeften zonder winstoogmerk? (b.v. door decommodificatie, de commons)
3. Zorgt het voor een meer veerkrachtige gemeenschap?

Ecobewustzijn

1. Ecocentrisch? Denken we vanuit planetaire grenzen in plaats vanuit menselijke wensen?
2. Eerlijk verhaal? Erkent het de ernst van de situatie, in plaats van valse hoop? (Hopium)
3. Compassievol door doem? Helpt het mensen niet naar doem als eindpunt, maar door doem als tussenstap voor acceptatie en actie?

Dus geen: techno-optimisme, groene groei, incrementalisme of eco-modernisme.

I.

In 2019 las ik een essay van Charles Eisenstein. Hij beklaagde zich dat klimaatverandering werd gereduceerd tot één nummer, CO2, en pleitte dat het véél meer was dan dat. Ik vond het maar gezeur. Het is toch juist goed dat we een doel hebben? Het is toch goed dat we iets proberen te doen? Dat moeten we juist aanmoedigen, niet bekritiseren.

Ik was nog een optimist. Ik geloofde dat technologie ons kon redden. Ja, we deden wel écht te weinig, maar als de urgentie eenmaal doordringt dan komt het wel goed allemaal. Ik was een eco-modernist die geloofde in technofixes en groene groei.

II.

Later las ik in de volkskrant dat de insecten dood gaan. Het stond ergens in de zaterdag editie bij wetenschap. Het klonk ernstig. Toch hoorde ik er later niks meer over. Waarom horen we niet meer over het verlies van insecten? Waarom praat niemand hier over? We kunnen dit toch niet zomaar negeren? Misschien dat het toch wel meevalt als niemand er over schrijft.

III.

In 2020 las ik een tweet: “Als ik echt depressief wil zijn, lees ik @climateben”. Hij schreef over 8 feiten (vertaald):

“1. De oceanen gaan dood.
2. De bossen zullen spoedig niet meer zijn.
3. Vruchtbare grond is aan het verdwijnen.
4. Megafauna staat op uitsterven.
5. De insecten gaan weg.
6. Climaat chaos is onvermijdelijk.
7. Het uitsterven gebeurt - nu.
8. Er zit plastic in ons bloed.

En niets daarvan komt in het nieuws”

Bomen gaan dood? Plastic in ons bloed? Kom op zeg! Dat kan toch niet waar zijn. Tegelijkertijd stond er een hele rits artikelen van betrouwbare bronnen (science, guardian, etc) die dit allemaal beweerden. Zo las ik dat bomen inderdaad dood kunnen gaan door te veel droogte of juist teveel regen. Ik begreep dat de situatie ernstiger was dan ik dacht, maar ik vond sommige punten toch écht ongeloofwaardig. Plastic in ons bloed! Dat klinkt als een complottheorie. We hebben toch gezondheidsvoorschriften die tenminste dit soort dingen zullen voorkomen?

Het koste mij tijd om de informatie tot mij te nemen en een plek te geven. Ik wissel af tussen zorgen en hoop. Ik wil niet meer ellende lezen dan ik kan verwerken. Tegelijkertijd kunnen we niet veroorloven om dit te negeren - we móeten hierover leren als we wat zinnigs willen doen.

IV.

Het wordt me duidelijk dat de problemen dieper zijn en meer verweven dan ik dacht. Ik leer over de planetary boundaries, over duurzaamheid, over colonisme en kapitalisme, over onze geschiedenis als mens. Enkele highlights:

• Nate Hagens met de Great Simplification vertelt dat we in een uitzonderlijke tijd leven: We hebben in de afgelopen 150 jaar olie opgepompt dat zich in miljarden jaren heeft gevormd. Zijn podcast bevat interviews me experts en wetenschappers die van alles vertellen over de aarde en de toestand waarin we verkeren.
• Joe Brewer’s boek “The Design Pathway for Regenerating Earth” schetst niet alleen de ernst van de situatie, maar biedt ook visie over wat ons te doen staat.
• Michael Dowd vertelt dat het fundamentele probleem ecologische overshoot is. en dat alle voortgang gepaard gaat met ongekende ecologische destructie.
• Vanessa Machado de Oliveira legt in Hospicing Modernity hoe diep onze manier van denken is geworteld in extractie en colonisme.

Ik was gewaarschuwd: Dit is heftige kost. En toch heb ik het onderschat. Mijn zorgen groeien, alsmede het gevoel van machteloosheid. Maar ook mijn geloof wankelt. Ik geloofde in vooruitgang, technologie en wetenschap. Ik geloofde dat we veilig waren en goed bezig. Ik geloofde dat de economie en maatschappij gezond was. Bijvoorbeeld dat we het voorzorgsbeginsel toepassen en eerst goed testen of een gif veilig was voordat we het gebruiken op ons voedsel. Maar kijk naar het verleden en zie hoe lood en asbest werden gebruikt. Tegenwoordig krijgen we parkinson van landbouwgif, sterven onze insecten en zit er PFAS in ons bloed (RIVM). Tegelijkertijd laat Zwarte Piet, Me Too, groningen en de toeslagenaffaire zien hoe goed ik beschermd ben geweest door mijn privileges (wit, man, hoog opgeleid, etc) tegen ellende zoals rasisme (zwarte piet), seksueel geweld (me too), systeemfouten (toeslagenaffaire) of winstbejag (groningen). Waar zijn we mee bezig?

V.

Ik zit in de trein naar Amsterdam. Ik rijd langs de Zuidas terwijl ik luister naar een samenvatting van het boek “Tech No Fix: Why technology won’t save us or the environment”.

Windmolens, zo wordt vertelt, bestaan uit gigantische metalen bladen op een betonnen paal. Het metaal smelten vraagt hoge temperaturen en dat kan niet zonder fossiele brandstoffen. Het beton maken kan niet zonder fossiele brandstoffen. De windmolen vervoeren naar locatie en opbouwen: kan niet zonder fossiele brandstoffen. Daarnaast vraagt de generator zeldzame mineralen en metalen. En als alles dan eenmaal staat, is het na 20-30 jaar op. Dan kunnen we de hele infrastructuur weer opnieuw bouwen. De afgedankte windmolenonderdelen zijn zeer lastig om te recyclen. Dus het is waanzin om onze energieproductie te vervangen door windmodels. We denken hier gewoon écht niet genoeg over na. We denken dat we eindeloos veel energie hebben, en we verspillen het zonder dat we ons van kwaad bewust zijn. We zijn zó onwetend.

Ik zie een gebouw. Een architect heeft bedacht dat het leuk is als de punten uitsteken. Ook hij heeft géén idee hoeveel energie het heeft gekost. Onze kostbare, zeldzame energie die zoveel ecologische destructie veroorzaakt wordt gewoon achteloos verspilt. Alsof het niks is!

Mijn wereldbeeld en waarden zijn veranderd, en plots leef ik in een wereld die mij vreemd is. Ik voel me hopeloos, letterlijk: zonder hoop. Michael Dowd vertelt over Hopium, een comfortabele visie over de toekomst de de wetten van natuurkunde, biologie en ecologie breekt. Ik kijk om mij heen en iedereen zit aan de Hopium. De mensen zeggen er ís geen probleem. En áls er een probleem is, dan fixen we het wel. Maar ik geloof meer in natuurwetten dan in economische wetten. Mijn geloof is zó anders geworden dan het gangbare verhaal. Ik voel me ver verwijderd en onbegrepen. Ben ik geradicaliseerd tot eco-gekkie?

Ik kom aan op mijn werk. Alles heeft zijn betekenis verloren. Wat doe ik hier? Wat heeft het voor zin? Waarom doe ik mee in deze wereld? Als een robot ga ik door mijn werk. Ik voel me lethargisch, lamgeslagen, leeg.

Mijn klimaatzorgen worden nu écht een klimaatdepressie. Karen Perry biedt troost met 15 voordelen van collapse acceptance.

VI.

De beste remedie tegen klimaatdepressie is actie, zeggen ze. Alsmede praten met anderen wordt geadviseerd, maar dat doe ik niet zo graag. Wat valt er te vertellen als de situatie zo hopeloos is?

Ik agendeer duurzaamheid op mijn werk. Voor sommige is duurzaamheid een belangrijke motivatie, maar voor de meeste niet. Ik word gesteund in mijn ambitie: als duurzaamheid belangrijk voor mij is, dan gaan we er toch mee aan de slag? Bij welke organisaties gaan we het verschil maken? Wat is het grootste probleem?

Goedbedoeld allemaal, maar het doet extra pijn om nét niet begrepen te worden. Een probleem kun je oplossen. Deze toestand is onoplosbaar. We blijven niet eeuwig vooruit gaan, het kantelpunt is geweest waarop we achteruitgaan. Ineenstorting van deze manier van leven is onvermijdelijk. Het zal niet één gebeurtenis zijn, maar een serie van kleine onmerkbare stapjes en grote impactvolle gebeurtenissen. Met horten en stoten. Technologie gaat ons niet redden, maar draagt eerder bij aan toenemende extractie, destructie en consumptie. We hebben een existiëntele crisis en onze manier van denken is op fundamentele en diepgaande manieren problematisch - en dit moet fundamenteel veranderen.

Tsja, als je dan aankomt met de energietransitie en “kom we gaan windmolens plaatsen” dan haak ik af. Ik wil eco-gekkies om mij heen.

VII.

De beste remedie tegen klimaatdepressie is actie, zeggen ze.

In een fulltime baan heb ik geld, maar geen tijd.

Dus ik zeg mijn baan op om forlea te beginnen. Nu kan ik er letterlijk werk van maken.

Nu heb ik tijd, maar geen geld. De financiële onzekerheid zorgt dat ik even geen tijd heb voor klimaatdepressie. Ik moet zorgen dat we rondkomen. Inderdaad, klimaatdepressie is een privilege voor de welvarenden.

Ik vind al snel wat opdrachten die zorgen voor een financiële basis.

Nu heb ik tijd én geld.

Waar zullen we beginnen?

Door uit te sluiten wat niet werkt kunnen we de oplossingsruimte verkleinen. Zo kunnen we het idee om fossiele brandstof te vervangen door windmolens wegstrepen. Het is veel belangrijker om energieconsumptie verminderen. Uiteindelijk kom ik op drie pijlers waarvan ik zeker weet dat ze nuttig en goed zijn:

1. Herstel van ecosystemen: leer leven binnen planetaire grenzen en zorg voor meer leven op aarde.
2. Meer samenredzaamheid: schep veerkrachtige gemeenschappen die behoeften vervullen zonder winstoogmerk. Verminder ongelijkheid en de eindeloze economische groei.
3. Meer eco-bewustzijn: we hebben een ecologische manier van denken en samen-leven nodig. De reis van onwetend dóór klimaatangst naar acceptatie en actie. Van menselijk wensdenken (dit wil ik) maar planetair grensdenken (dit krijg ik).

Dit is mijn kompas voor een leefbare aarde.

Wat is jouw reis geweest?

Als je net begint te leren over de toestand waarin we verkeren, ga dan alsjeblieft niet te hard en gun jezelf wat tijd. Zoek steun en stuur me een bericht als je wilt.

Als je ook ‘collapse-aware’ bent, laat het dan weten. Het voelt goed om niet alleen te zijn en wie weet kunnen we samen iets doen wat nuttig en betekenisvol is.

• We have crossed 6 out of 9 planetary boundaries, and crossing one of them is enough.
• The climate system has tipping points, which, once tipped, create positive feedback loops that reinforce climate change.
• There are biophysical constraints to the metabolism of our civilization: We extract resources faster than the earth can renew them, and we produce more waste than earth can proces, and we degrade our habitat (see fssd sustainability principles).
• Our ecological footprint is larger than one earth (Earth day), therefore, we are in ecological overshoot and collapse.
• History: All earlier civilizations have followed a boom and bust cycle.

We must conclude the following:

1. Technology will not save us (because Jevons paradox, Maximum Power Principle, energy requirements, material usage and the brittleness of our global supply chain)
2. Clean energy is unfeasible with our current energy demand (also because wind and solar still require fossil fuels for construction and transportation, and too much rare earth metals such as Lithium).
3. Decoupling of energy usage and economic activity is only possible when energy costs are externalized to another place.
4. Therefore, globally, economy (GDP) and energy usage are tightly coupled.
5. Therefore, green growth is not an option.

If we take it a step further, we can also conclude:

1. We’re already 30-50 years into collapse of our biosphere - unstoppable runaway climate change.
2. Our current institutions and systems will not change, they will break down either by force or by perhaps more gracefully by our own efforts.
3. Therefore, and also by studying the history of previous civilisations, the civilisation as we know it is self-terminating.
4. The breakdown of our civilisation, together with our global supply chains, together with the effects of climate change on food production, will cause mass migration and food insecurity. Given that we are in ecological overshoot, it will be hard to sustain our current population.
5. Taken even further, extinction is a real possibility.

When green growth and systemic change of our current institutions are not an option, we are left with the following strategy.

• Degrowth - we must degrow our economy and reduce our consumption consciously, or it will be forced upon us.
• Commons - public luxury and private necessity to maximize what we can do with less resources.
• Hospice the old - we must slow down and break down extractive institutions, organizations and economies. Some will argue this is wasted energy as the old institutions will break sooner or later anyway.
• New institutions - we must design and build a new economy and new institutions. Joe Brewer argues they must be bioregional, instead of nation states.
• Invest in climate adaptation, to improve our quality of life.
• Invest in climate mitigation and regeneration, for the health of our biosphere.
• Invest collapse readiness and resilience.